AM:PM playlist - Nummers die de afgelopen 20 jaar van de Cubaanse muziek hebben bepaald

Omdat de 2022 editie van Music Meeting Festival voor een groot deel in het teken staat van Cubaanse muziek en cultuur, is Music Meeting All Ears een exclusieve co-productie aangegaan met digitaal Cubaans muziektijdschrift AM:PM. Deze playlist is één van de resultaten van deze samenwerking.

Nummers die de afgelopen 20 jaar van de Cubaanse muziek hebben bepaald

Het lijkt onbegonnen werk om de muziekproductie van een land met zo’n artistieke rijkdom als Cuba in een lijst met nummers te vatten die de afgelopen 20 jaar hebben bepaald. Na veel denkwerk hebben we besloten dat het moest gaan om nummers die een blijvende invloed hebben gehad op hoe er muziek wordt gemaakt of hoe er naar muziek wordt geluisterd. Deze platen maken deel uit van Cuba’s collectieve muzikale geheugen.

1.     A lo cubano - Orishas (2000)

Orishas is ontstaan uit een ontmoeting van vier jonge Cubanen, die uit de hiphop en uit de traditionele Cubaanse muziek kwamen. Op hun eerste album stond deze  ‘hymne’ aan het Cubaanse volk, vol met alle clichés (rum, koffie, sigaren, mulatten en het machismo dat ook spreekt uit de videoclip bij de single). De geschiedenis van de Cubaanse rap en hiphop kan niet geschreven worden zonder dit nummer. 

2.     No juegues con mi soledad - Buena Fe (2001)

Niemand had een cent gegeven voor deze twee jongens die voortkomen uit de nueva trova-beweging uit het Cubaanse Guantanamo (waar de guajiras guantanameras vandaan komen en de omstreden Amerikaanse legerbasis zich bevindt). Maar Buena Fe werd een publiekslieveling en nam diverse platen op voor het staatslabel EGREM. Ze wisten ook met gemak de 5000 zitplaatsen van het Karl Marx Theater te vullen met hun herkenbare popmuziek. Deze hymne over de jonge liefde heeft bij alle Cubanen een plekje in het hart verworven. 

 
3.     Quién tiró la tiza -  Molano ft. Clan 537 (2002) 

‘Wie gooide er met kalk? Die neger, wie gooide er met kalk? Het was niet de zoon van de dokter, hè?’ Wie er precies achter deze single zat, bleef lang onbekend. Maar ondertussen hoorde je niks anders uit de speakers van de Cubaanse underground-scene. El Mola MC werd geïnspireerd door het racisme dat hij zelf ondervond op de Nationale Kunstacademie in Havana. Hij voelde zich geroepen om te rappen over de maatschappelijke problemen om hem heen, maar wel met humor. Dit nummer riep de Cubaanse maatschappij op om wakker te worden uit de droom dat racisme en allerlei ander kwaad verdwenen zouden zijn.
 

 
4.     Un montón de estrellas - Polo Montañez (2004)

Fernando Borrego (beter bekend als Polo Montañez) was de zoon van een kolenbrander en was volkomen autodidact. Hij had een korte maar intense muzikale carrière, die hem een legendarische status opleverde. Met zijn natuurtalent werd hij een vruchtbaar componist die zelfgemaakte instrumenten gebruikte. Toen de provincie waar hij geboren was, Pinar del Río, een toeristische attractie werd in Cuba, formeerde Montañez een eigen groep om in de toeristenoorden van de regio op te treden. Vanaf dat moment werd hij steeds populairder. Maar ondanks alle grote platencontracten en platina platen is hij altijd heel  authentiek gebleven. 
 

 
5.     Havana Blues - X Alfonso (2005) 

X Alfonso stamt uit een van de meest prestigieuze muzikale families van Cuba  - zijn ouders zijn de medeoprichters van de afro-rockband Síntesis. Hij heeft zo’n beetje elke denkbare rol in de muziek al eens vervuld: componist, producer, bassist, zanger, keyboardspeler, videomaker, ondernemer en cultureel manager. Bovendien is hij de oprichter van het cultureel centrum Fábrica de Arte Cubano.  In Havana Blues, gecomponeerd voor de gelijknamige film (geregisseerd door Benito Zambrano), hoor je de pijn van relaties die verbroken zijn door emigratie. Het is het lijflied geworden voor vele generaties Cubanen. 
 

 
6.    Añoranza por la conga - Sur Caribe (2005)

Emigratie heeft een grote rol gespeeld in de eerste jaren van de 21ste eeuw in Cuba. Dit nummer, ook al klinkt het heel vrolijk, vertelt over het verlangen naar de conga van Micaela, die is geëmigreerd uit Santiago de Cuba. De conga is een populaire Cubaanse dans van Afrikaanse origine die gekarakteriseerd wordt door de drums en het gesyncopeerde ritme. Hij dient als begeleiding van de carnaval-comparsas: de congasupervrolijk en feestelijk. Geen elke zichzelf respecterende Cubaan kan stil blijven staan als hij de conga voelt. 

 
7.    No money - Interactivo (2005)

Interactivo is een springplank geweest voor een indrukwekkende groep Cubaanse artiesten, vocalisten en instrumentalisten. Ze laten zich allemaal moeilijk in gewone muzikale hokjes stoppen. Yusa, Telmary, Cimafunk en Brenda Navarrete zitten al een hele tijd bij de band. No Money was een van de eerste nummers die Interactivo opnam, en het werd meteen populair. Niet alleen vanwege de swing en het uitstekende arrangement, maar ook vanwege het thema: ondanks alle ellende die je treft, zoals geldgebrek, blijf je toch relaxed en vrolijk in het leven staan. 

8.     La tuba - Elvis Manuel (2007)

Vóór hij op zijn achttiende verdronk, heeft Elvis Manuel García Nodarse met een handvol nummers de basis gelegd voor de reparto: het heftigste en nieuwste ritme in de Cubaanse dansmuziek, gebaseerd op reggaeton. Zijn nummers gaan over een zorgeloos bestaan vol armoede, maar ook vol met dromen over een betere toekomst.  La tuba gaat niet over het instrument, maar is een woordspeling die slaat op het mannelijke geslachtsdeel, en kan worden gezien als een perfect soort voorloper van de reparto. 
 
 

9.     La estafa del babalawo - Kola Loka (2009) 

Zonder overdrijving kun je wel zeggen dat Kola Loka de grappigste band is die de Cubaanse muziek de afgelopen jaren heeft voortgebracht. Met zijn urban esthetiek heeft de groep op humoristische wijze de dilemma’s en ambities van het hedendaagse Cuba weten neer te zetten. Dit nummer, bijvoorbeeld, is een satire over hoe de Yoruba-religie tot iets triviaals en commercieels is verworden, iets waar men normaal weinig over praat.
 
 

10. El Atropello, Los Aldeanos (2009)

El Atropello werd opgenomen in de legendarische Real 70-studio, waar de meest omstreden rap uit de het eerste decennium van de 21ste eeuw vandaan kwam. In een land zonder internetverbinding wist het historische duo Los Aldeanos de ene hit  aan andere te rijgen, zowel binnen Cuba als in heel Latijns Amerika, zonder dat ze gebruik konden maken van de officiële media (radio, televisie enz.). Los Aldeanos is de eerste belangrijke vertegenwoordiger van de Cubaanse underground. Toen het duo emigreerde naar de VS, ging de twee solo verder, als Al2 El Aldeano en El Bi.
 

 
11.  Gozando en La Habana - Charanga Habanera ft. Chacal (2009) 

Aan het eind van de jaren 2000 ontstond in Cuba een huwelijk tussen de salsa en de reggaeton. La Charanga Habanera, een populaire timbagroep met een flink aantal jaren ervaring, ging een samenwerking aan met de debuterende solist Chacal. De debuutsingle werd een ongeëvenaard succes in Cuba. Dit lag niet alleen aan het aanstekelijke ritme en dito melodie, maar ook aan het verhaal, dat gaat over het plezier dat de mensen hadden die ervoor kozen om in Cuba te blijven, in plaats van te emigreren en er economisch op vooruit te gaan, ten koste van hun levensgeluk. 
 

 
12.  Si se va a formar que se forme - Los 4 (2010) 

Als er één groep is die de fusie tussen salsa, reggaeton en Cubaanse ritmes populair heeft gemaakt, dan is het wel Los 4. De groep, geleid door Jorge Junior, was een van de eerste die klanken gebruikte van echte instrumenten in plaats van  samples. Door het hergebruik van populaire melodieën maakte de groep cubatón of timbatón (reggaeton met rumba-invloeden) tot hun handelsmerk. Dit nummer, gebaseerd op de riff van een Los Van Van-nummer, was een van hun hits die in alle buurten van Havana gedraaid werd. 
 

 
13.  Un año después (La costurera) - Juan Formell y Los Van (2011) 

Het is ongelooflijk hoe Los Van Van, het populairste Cubaanse orkest van de afgelopen vijftig jaar, de ene tophit na de andere weet te scoren. Met dit nummer bewijst Los Van Van, veertig jaar na hun oprichting, dat ze het nog steeds in zich hebben. Un año después wordt gezongen door Yeni Valdés (die tien jaar eerder voor een breuk in de sound van de band zorgde) en is een succesvolle sociale kroniek waarin de groep van Juan Formell de liefde bezingt.
 
 

14.  Cerro Cerrao - Insurrecto (2011)

Er zijn maar weinig nummers die de sfeer van de buurten van Havana beter hebben getroffen dan deze compositie van Leandro Medina Fellové, beter bekend als Insurrecto. De rapper die reggaeton-artiest werd, vertelt op een rauwe, niet-sentimentele manier over het harde en simpele leven dat de inwoners Havana leiden. Het werd een nummer dat de minder bedeelde gemeenschappen afschilderde, die het niet wilden hebben over de extreme armoede waarin veel van de burgers leven.
 

15.  Pasaporte - Havana D’ Primera (2013)

Hoewel de dansmuziekgroep Havana D’Primera op hun debuutalbum Haciendo Historia al had laten zien wat ze konden, wisten ze met dit nummer de harten van alle Cubanen te veroveren en een plek in te nemen op de afspeellijsten van alle salsaliefhebbers ter wereld. Een complex en aantrekkelijk timba-arrangement omgeeft het verhaal van een meisje dat haar toevlucht zoekt in een ‘paspoort,’ een deur naar een betere wereld. Pasaporte is ook nu nog actueel, in tijden van nieuwe crises en migratiegolven. 
 

 
16.  Bailando - Descemer Bueno ft. Gente de Zona ft. Enrique Iglesias (2013)

Te midden van een pandemie en een oorlog is het niet te geloven dat we tien jaar geleden nog stonden te dansen op Bailando. De eerste versie is afkomstig van het reggaeton-duo Gente de Zona. Vervolgens werd het commercieel opgepimpt door  Descemer Bueno en Enrique Iglesias. Er was geen discotheek of winkelcentrum waar dit opgewekte nummer niet werd grijsgedraaid. Nog voordat Luis Fonsi's Despacito, Bailando voorspelde dat het muzikale universum zich definitief had verplaatst naar de Latin-muziek. 

 
17.       La Gozadera (Ponte pa lo Tuyo) - Yoruba Andabo (2015)

In de haven van Havana, werd in de vroege jaren ’60 een rumbagroep geboren. Trouw aan de geest van de guarapachangeo-stijl, waarvan oprichter Pancho Quinto een van de exponenten was, weet Yoruba Andabo de tijdgeest nog steeds goed te vatten. Hun nummers bevatten volkswijsheden en nodigen het lijf van de luisteraars uit om de rumba te ervaren. La Gozadera, is daar een perfect voorbeeld van. 
 

 
18.          Hasta que se seque el Malecón - Jacob Forever (2015)

De Malecón is een acht kilometer lange muur die de stad Havana van de zee scheidt en waar de Cubanen in hun eentje, als stel of met een groep heen gaan om af te koelen, te zonnebaden of om verliefd te worden.  Dit nummer werd geïnspireerd door het vertrek van Jacob bij Gente de Zona (dat later populair werd met een andere hit) en vertelt hoe hij vast van plan is om verder te gaan met zijn solowerk: Hasta Que Seque Que Seque El Malecón (tot de zeemuur opdroogt). De Cubanen zagen dit als een hyperbool met als betekenis: dat gaat nooit gebeuren. 
 
 

19.          Me Voy - Cimafunk (2017)

Niemand zag Erick Alejandro Iglesias Rodríguez, beter bekend als Cimafunk, aankomen. In 2017 was hij gewoon een talentvolle muzikant die in bands als Los Boys en Interactivo speelde. Maar toen kwam hij met Terapia, een album dat hij zelf had geproduceerd en dat van hem een fenomeen maakte. Hierop vermengde hij funk met Afro-Cubaanse muziek, en zo werd Cimafunk van een cult-artiest uit de alternatieve scene van Havana tot een ster die door de Verenigde Staten, Europa en  Latijns Amerika toerde. Zijn hit Me Voy is een instant Cubaanse klassieker.
 

20.          Bajanda - Chocolate MC (2018)

Yosvani Arismin Sierra (beter bekend als Chocolate MC) is de meest controversiële muzikant uit de Cubaanse scene van de afgelopen tien jaar. Met een talent dat groter is dan hij zelf, een controversiële levensstijl en media exposure, heeft Chocolate een mythe om zichzelf heen gebouwd als de Koning van de reparto: een genre dat hij mede heeft vormgegeven. Met zijn lo-fi-arrangementen, aanstekelijke melodieën, en speelse en heldere teksten is Bajanda een hallucinante reis naar de werelden van de reparto en de worsteling om daarvan de koning te blijven. 

Een versie van deze playlist werd oorspronkelijk gepubliceerd in Magazine AM:PM